အေမ့ခံ ပရဟိတ ေစတနာ ရွင္..

အခု နာဂစ္ မုန္တိုင္း အျပီး မွာ၊ မိဘမဲ့ ကေလး သူငယ္ ေပါင္း ၂၀၀၀ ေက်ာ္ က်န္ရစ္ ခဲ့မယ္ လို႕ Save the Children အဖြဲ႕ က ခန္႕မွန္း ထား ပါတယ္။ ခု ဆို ရင္၊ ကိုေက်ာ္သူ တို႕ လုပ္ေန တဲ့ နာေရး ကူညီ မူ အဖြဲ႕ ကလည္း ေရ ရွည္ အလုပ္ တခု အျဖစ္၊ မိဘ မဲ့ ေက်ာင္း ေတြ ဖြင့္ ဖို႕ စဥ္းစား ေန ျပီ လို႕ ၾကားသိ ရတယ္။ သီတဂူ ဆရာ ေတာ္ ၾကီး ကလည္း၊ မိဘ မဲ့ ေဂဟာ ေတြ လုပ္ဖို႕ စတင္ ေန ျပီ လို႕ ဆို ပါတယ္။ ဒါ ေၾကာင့္ အာဏာ ပိုင္ ေတြ ဖက္ ကေတာင္၊ မိဘမဲ့ ေဂဟာ ေတြဖြင့္ ဖို႕ ရွိ တယ္ လို႕ ထုတ္ ျပန္ ေၾက ျငာ ထား ပါတယ္။

တကယ္ ပဲ၊ ဒါ ဟာ သိပ္ အေရး ၾကီး တဲ့ ျပန္ လည္ တည္ ေဆာက္ ေရး လုပ္ငန္း တခု ပါ။ ဒါေပမဲ့၊ ဟန္ ျပ ၊ စာရင္း ျပ ၊ လုပ္ ဖို႕ သင့္တဲ့ ကိစၥ မဟုတ္ ပါဘူး။ တကယ့္ ႏွလံုးသား နဲ႕ လုပ္ ရမွာ ပါ။ ဒါ ေၾကာင့္..နာဂစ္ မတိုင္ ခင္ တည္း က..လုပ္ ထားတဲ့၊ ဒီ စာစု ေလး ကို၊ အေၾကာင္း တိုက္ဆိုင္ စြာ၊ တင္ ျပ လိုက္ ပါတယ္။

တကယ္ ေတာ့၊ လြန္ခဲ့တဲ့ လမ်ားစြာ တုန္း က၊ ျမန္မာလူမ်ိဳး ပညာရွင္ ၾကီး ဦးေဖ ေမာင္ တင္ ဆိုတဲ့ အေၾကာင္း ကို ေရးခဲ့စဥ္ က၊ ခင္မင္ ရတဲ့ မိတ္ ေဆြ လြင္ မိုး က၊ သူ အားက် ေလးစား တဲ့၊ ပါေမာကၡ လုစ္ နဲ႕ပတ္သတ္ တဲ့ လင့္ ေတြ ကို ေပး သြား ရင္း၊ ေရးဖို႕ တိုက္ တြန္း ခ့ဲတာ.. ၾကာ ပါ ျပီ။ နာဂစ္ မတိုင္ ခင္ ေလး က တခါ ၊ ညီလင္း ဆက္ ဘေလာ့ မွာ၊ ဒီလင့္ ကေလး ေတြ ကို ပဲ..ထပ္ ျပီး ညႊန္း ထား ျပန္ တာေၾကာင့္၊ စိတ္ကူး ေပါက္ ျပီး၊ ဘာသာ ထိုင္ ျပန္ ျဖစ္ ခဲ့ တာပါ။

------------------------------------------------

ေဒၚတီတီ လုစ္ ( ၁၈၉၅- ၁၉၈၂)

တကယ့္ကို စူးနစ္ ျမဳပ္ ႏွံ ၀ံ့ တဲ့ မ်ိဳးခ်စ္ ပုဂၢိဳလ္...ပရဟိတ ေစတနာ ရွင္ ..ေဒၚ တီတီလုစ္ ဟာ..အစြန္႕ပစ္ခံ ျမန္မာ ေလလြင့္လူငယ္ ၆၀၀၀ ေက်ာ္ ရဲ့ မိခင္ ၾကီး ျဖစ္ခဲ့ ဘူး ပါတယ္။ သူမ ရဲ့ ကေလး ေတြ အေပၚ ထားတဲ့ ေမတၱာ ကို..အႏွစ္ သံုးဆယ္ ေလာက္..ျမဳပ္ႏွံ ရင္း..ရန္ကုန္ျမိဳ႕က.. ခိုကိုးရာမဲ့..ေလလြင့္လူငယ္မ်ား ရိပ္သာ မွာ..ခိုလွံဳ ခြင့္ ေတြ ေပး ခဲ့ တယ္။ သူမ ရဲ့ ေလးစားစရာ ဘ၀ ပံုရိပ္ ေတြ ကို.. ေဂၚဒြင္ လုစ္ ရဲ့ စုေဆာင္း မွတ္တမ္း စာေပ ေတြ ထဲ မွာ..ေတြ႕နိုင္ ျပီး.. ၁၉၇၉ ခု ႏွစ္ မွာ..ေဂၚဒြင္ လုစ္ ေသဆံုး ေတာ့.. ၾသစေၾတလ် စာၾကည့္တိုက္ တခု က..ဒါေတြ ကို ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္း ထား ေပးခဲ့တယ္။

ယေန႕ေခတ္ ျမန္မာ နိုင္ ငံ ဟာ..လူသားခ်င္း စာနာမူ တန္ဖိုး ေတြ အေပၚ..အသိအမွတ္ ျပဳ ျခင္း..အင္မတန္ နဲပါး ပါတယ္။ ေဒၚ တီတီ ဟာ.. ဒီ ပံုစံ ခြက္ ၾကီး ကို..အေတာ္ ေစာ ေစာ ထဲက.. သိျမင္ ခဲ့ ဟန္ တူ တယ္။
ဒါေၾကာင့္..

` ဗမာလူမ်ိဳး ေတြ..ဒီထက္ ပို ျပီး.. အခု က်မ တာ၀န္ယူ သလို..တူညီ စြာ နားလည္ တာ၀န္ ယူ တတ္ လာဖို႕..ေမွ်ာ္လင့္ ပါတယ္..ဒါဆိုရင္..လြတ္လပ္ တဲ့ က်မ တို႕ နိုင္ငံ ၾကီး ဟာ ဒီထက္ပိုျပီး ေကာင္း မြန္ လာပါ မွာပါ...´ လို႕ ဆို ခဲ့ ဘူး တယ္။

တကယ္ လည္း..သူမ ဟာ.. အသိစိတ္ ရဲ့. ေခၚ ေဆာင္ မူ ကို..ေစာလ်င္စြာပဲ..တုန္႕ျပန္ နိုင္ ခဲ့ ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ လည္း.. သူမ ရဲ့ ဘ၀ သက္တမ္း တေလွ်ာက္ က်ယ္က်ယ္ ျပန္႕ျပန္႕ လုပ္ ေဆာင္ခဲ့ခ်က္ ေတြ ဟာ.. ၀မ္းနဲစ ရာ ေကာင္းစြာ ပဲ.. မွတ္ မိ သတိ ရ.. သူ မရွိ သေလာက္ ျဖစ္ ခဲ့ ပါ ျပီ။ ေဒၚတီတီ ဟာ..သူမ အေဖ ကို.. ေပး ခဲ့ တဲ့ ကတိ အတိုင္း.. ပုဂၢိဳလ္ေရး ဆန္ တဲ့ ဘြဲ႕ထူး ..ဂုဏ္ထူး ေတြ ကို ျငင္းဆန္ ခဲ့ ျပီး.. သူမ တခု တည္း ေသာ လက္ခံ ခဲ့ တဲ့ ဆု ကို လည္း..သူမ ရဲ့ ရိပ္သာ အတြက္ သာ..ရည္ရြယ္ သံုးစြဲ ခဲ့ ပါ တယ္။
၁၉၅၉ ခု ႏွစ္ မွာ.. ျပည္သူ႕ ၀န္ကို ထမ္းေဆာင္ခဲ့ မူ ေတြ အတြက္..ဂုဏ္ သိကၡာ ၾကီးမား တဲ့ Magsaysay Award ကို ေပးအပ္ ခံ ခဲ့ ရ တယ္။ ( မွတ္ ခ်က္ - ၂၀၀၂ က.. ေဒါက္တာ စင္သီယာ ေမာင္..ဒီဆု ကို ရ တဲ့ အခါ မွာ ေတာင္.. ဒီဆု ၾကီး ဟာ.. မတိုင္ခင္က.. ျမန္မာျပည္ က..အမ်ိဳးအသမီး တဦး ရ ခဲ့ တယ္ ဆို တာ မ်ိဳး..ျပန္လည္ ေဖာ္ညႊန္း တာ မေတြ႕ ခဲ့ ရ ပါဘူး ။ ဒီ ဆု ကို ျမန္မာ ျပည္ က ပုဂၢိဳလ္ ၃ ဦး ရ ရွိ ခဲ့ ျပီး ၁၉၅၉ မွာ ပဲ၊ ေနရွင္း သတင္းစာ တိုက္ ကို ထူေထာင္သူ အက္ဒြက္ ေလာရံု (ဦးေလာရံု) လည္း ရရွိ ခဲ့ ပါတယ္။)

သူ မ ကို ဒီလို မွတ္ တမ္း တင္ ခဲ့ ပါတယ္။
`တီတီလုစ္ သည္..ရန္ကုန္ ျမိဳ႕ ေပၚ က..အစြန္႕ပစ္ခံ လမ္း ေပ်က္ ေနတဲ့ လူငယ္ မ်ား ကို.. အမိုးအကာနဲ႕..အစား အစာ တင္ မက.. သူတို႕ အလို အပ္ ဆံုး ျဖစ္ တဲ့.. ေႏြးေထြးအိမ္ နဲ႕..သူမရဲ့ ေမတၱာ ကို ပါ..ေပး ဆပ္ခဲ့ ပါ သည္ ။ ´

ေဒၚတီတီ ဟာ.. ၁၉၁၅ ခု ဧျပီလ ၂၁ ရက္ ေန႕မွာ ..ေဂၚဒြင္ လုစ္ နဲ႕ လက္ထပ္ ခဲ့ တယ္။ ေဂၚဒြင္ လုစ္ တေယာက္ အစိုး ရ ေကာလိပ္ တခု မွာ..အဂၤလိပ္စာ ပါေမာကၡ အျဖစ္ ..ဗမာ ျပည္ ကို ေရာက္ လာခဲ့ ေပမဲ့.. ဒီခရီး စဥ္ ဟာ..ဗမာ့ သမိုင္း ေၾကာင္း..ဗမာ့ေရေျမ နဲ႕ ဗမာလူမ်ိဳး ေတြ ကို စြဲလမ္း ခ်စ္ခင္ ဖို႕.. တသက္တာ တာ၀န္ တခု ျဖစ္ သြား ခဲ့ ပါတယ္။ သူဟာ.. သမိုင္းပညာ ရွင္..ဘာသာေဗဒ ပညာ ရွင္ ၾကီး တေယာက္ အျဖစ္..ကမၻာ့ အသိ အမွတ္ ျပဳ ပုဂၢိဳလ္ ၾကီး ပါ။ ဒါေပမဲ့..အဂၤလိပ္အစိုးရ က..ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ ၾကီး အျဖစ္ စတင္ဖြင့္ လွစ္ တဲ့ အခါ မွာေတာ့.. ဗမာလူ မ်ိဳး မ်ား ကို လိုလား ေထာက္ခံ သူမို႕..ပါေမာကၡ ရာထူး က..ဖယ္ရွား ခံ ခဲ့ ရ တယ္။

၁၉၅၃ ခု..ေမာရစ္ ေကာ လစ္ ေရးသား တဲ့..`ဖုန္းကြယ္ ထားတဲ့ ဗမာ ျပည္ သို႕´ ဆို တဲ့..ကိုယ္တိုင္ေရး အတၱဳပတၱိ မွာ.. ေဒၚ တီတီ ကို.. ပညာတတ္ ..အခ်က္ အျပဳတ္ ေကာင္းတဲ့..ႏွလံုးသား လွ တဲ့ လူသားတေယာက္.. ဒါ့အျပင္.. အလြန္ တရာ ကို ၾကည့္လို႕ေကာင္းလွ တဲ့..အမ်ိဳးသမီး တေယာက္ လို႕..ညႊန္းဆို ခဲ့ ပါတယ္။ အဲဒီ အခ်ိန္ ကာလ က.. ဗမာ အမ်ိဳးသမီး တေယာက္ အေန နဲ႕.. အေနာက္နုိင္ငံ သား တေယာက္ ကို လက္ထပ္ ဖို႕ ဆို တာလည္း..သိပ္ကို မလို လား ၾက တဲ့..အေျခ အေန တခု ပါပဲ ´ လို႕..ဆက္လက္ ေရး သား ထားခဲ့တယ္ ။

လုစ္ ရဲ့ မွတ္ တမ္း ေတြ မွာလည္း. သူတို႕ ရဲ႕ လက္ထပ္ကာ စ အခ်ိန္ ေတြ မွာ..လူမူ အသိုင္း အ၀ိုင္းက..ဖယ္က်ဥ္ ျခင္း ေတြ..အလုပ္အကိုင္ အရ..ခြဲျခား ဆက္ဆံ ခံ ရ တာေတြ ရွိ ေၾကာင္း..ေရးသား ခဲ့ တယ္ ။ သို႕ ေသာ္လည္း ..သူတို႕ ရဲ႕ လူငယ္ ရိပ္သာ ဟာ.. စတင္ ျပီး မၾကာ ခင္ မွာ ပဲ.. ဗမာ ျပည္ ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာ အရွိ ဆံုး လူမူ ေရး လုပ္ငန္း တခု ျဖစ္ လာ ခဲ့ ျပီး..အဂၤလိပ္..ဗမာ ဂုဏ္ သေရ ရွိ လူၾကီး မင္း မ်ား လည္း..၀င္ ထြက္ လာ ခဲ့ ၾက တယ္။

တကယ္ ေတာ့..အက်ဥ္းသား ျပန္လည္ ေစာင့္ေရွာက္ေရး လူမူေရး လုပ္ငန္း ကၽြမ္းက်င္သူ ..ျဗိတိသွ် လူမ်ိဳး မစၥတာ အလက္ဇန္းဒါး ပတ္ တာ စင္ ( ဆာဘြဲ႕ရ ) ဗမာ ျပည္ ကို ၁၉၂၆ အလည္ ေရာက္ လာ ခ်ိန္ မွာ.. ေဒၚတီတီ တေယာက္.. ဒီလို ..မိဘမဲ့ ေလလြင့္ေလး ေတြ ရဲ႕ ေနာင္ေရး အတြက္..စတင္ အသိ ၀င္ လာ ခဲ့ တာပါ။ မစၥတာ ပတ္တာစင္ က..ဒီ လို ေလလြင့္ကေလး ေတြ ဟာ..ေနာင္ ဗမာ ျပည္ ရဲ့ ရာဇ၀တ္မူ ထူေျပာ လာ ေစမဲ့..အေၾကာင္း တရား ေတြ ျဖစ္တယ္ ဆို တာ ကို..ေထာက္ျပ သြားခဲ့တယ္။

ဒီရိပ္သာ ဟာ..ေဒၚတီတီ ရဲ႕ ဦးေဆာင္မူ..ေမာင္းႏွင္မူ.. စိတ္အားထက္သန္ မူ ေတြ ေၾကာင့္သာ..ျဖစ္ေပၚ လာခဲ့ တာပါ။ သူမရဲ႕ ဘ၀ တေလွ်ာက္လံုး မွာ..ဒီကေလး ေတြ အတြက္..မကုန္ခမ္းနိုင္တဲ့..ေမတၱာေတြ..စိတ္ရွည္ မူေတြ..နဲ႕ ရွင္သန္ေန ခဲ့ တယ္။ သူမ ရဲ႕ အလုပ္ အတြက္..အမွား အမွန္ ဆို တာထက္.. စိတ္ရွည္ လက္၀င္ မူ ေတြ..ရံဖန္ ရံခါ အႏၱရယ္ ေတြ..စံုစမ္း မူ ေတြ..ေလ့ လာ မူ ေတြ..အမ်ား ၾကီး လုပ္ ခဲ့ ရ တယ္။ ၁၉၂၆-၂၇ ေတြ မွာ..အသက္ ၉ ႏွစ္ နဲ႕ ၁၀ ႏွစ္ စီ ရွိ တဲ့..သားသမီး ၂ ေယာက္ စန္ဒရာ နဲ႕ ဂၽြန္ ကို..အဂၤလန္ မွာ..ေက်ာင္းသြား ထား ရင္း.. အလည္ ေရာက္ ခဲ့ စဥ္ တုန္း.. လူငယ္ရိပ္သာ ေတြ..ေထာင္ေတြ..ကေလးတရားရံုး ေတြ ကအစ..လန္ဒန္ ဆင္ေျခဖံုး အရပ္က..ေနရာ ေတာ္ေတာ္မ်ား မ်ား ကို လည္း ..ေလ့လာ ၾကည့္ရွဳ ခဲ့ တယ္။

The Luce family at a 1942 family reunion in Gloucester: (left to right) Daw Tee Tee, Gordon, Dora, son John, daughter Sandra. Daw Tee Tee and Gordon were newly arrived in England after their escape from war-torn Burma. Gordon's sister Dora Luce had been second mother to the children while they were educated in EnglandPhotograph courtesy of Mrs Sandra Harding

၁၉၂၇ ခု ႏွစ္ လယ္ မွာ..သူမ ..ဗမာျပည္ ကို ျပန္ေရာက္ ေတာ့.. ရန္ကုန္ ေျမေအာက္ ကမၻာ ကို ေလ့လာ ဖို႕..အခ်ိန္ ယူ ခဲ့တယ္။ တခါ တရံ ညဖက္ ..အႏၱရယ္ မ်ား တဲ့ ေနရာ ေတြ ကိုသြား ဖို႕..ေယာက္က်ား ေလး တေယာက္ လုိ ရုပ္ဖ်က္ ျပီး.. အေဖာ္ နဲ႕သြား တယ္။ ျဖစ္နိုင္ ရင္ ေတာ့.. တေယာက္ ထည္း..ရုပ္မဖ်က္ ပဲ..သြားေ ရာက္ လည္ပတ္ ေလ့ ရွိ တယ္။ သူမ ရဲ႕ စတင္ ေတာ့မဲ့ လူငယ္ရိပ္သာ ကို လာေရာက္ ၾကဖို႕..တျဖည္းျဖည္း နဲ႕..ယံုၾကည္ သိမ္းသြင္း ခဲ့ ပါ လိမ့္မယ္။

၁၉၂၈ ၾသဂုတ္ လ ၂ ရက္..ရန္ကုန္ ျမိဳ႕မွာ က်င္းပ တဲ့..လူထု အစည္း အေ၀း တခု မွာ..သူမ ၂ ႏွစ္ ေလာက္ အခ်ိန္ ယူ ေလ့လာ ထား ခ်က္ ေတြ..အစီအစဥ္ ေတြ ကို ခ် ျပ နိုင္ ခဲ့ တယ္။ ဒီလို နဲ႕..သူမ ရဲ႕ အသင္း ေလးကို..ဗမာလူ မ်ိဳး ေတြ ေရာ..နိုင္ငံျခားသား ေတြပါ ပါ၀င္တဲ့.. ရန္ကုန္ အထက္တန္းလႊာ က..လူ တခ်ိဳ႕ နဲ႕.. ေကာ္မတီေလး အျဖစ္ စဖြဲ႕ လိုက္ နိုင္တယ္။ ဒီ ေကာ္ မတီ ေလး ကို..ကေလးသူငယ္ မ်ား ကူညီ ေစာင့္ေရွာက္ ေရး အဖြဲ႕အစည္း လို႕ နံမယ္ ေပး လိုက္ ျပီး..ႏွစ္ေပါင္း (၃၀) ၾကာ ေအာင္ ရပ္တည္ ခဲ့ တဲ့ တေလွ်ာက္.. ေဒၚတီတီ ဟာ..ဂုဏ္ထူး ေဆာင္ အတြင္းေရးမွဴး တေယာက္ ျဖစ္ ခဲ့ တယ္။

ရိပ္သာ ကို တကယ့္ ၾကီးၾကီး က်ယ္က်ယ္ အေထာက္အပံ့ ေတြ အမ်ားၾကီး ပံုစံ နဲ႕ ဖြင့္လွစ္ ခဲ့ေပမဲ့..တကယ့္တကယ္ မွာေတာ့..ေဒၚ တီတီ နဲ႕ သူမ အသင္း က သာ အစစ အရာ ရာ တာ၀န္ ယူ ဦးေဆာင္ ခဲ့ ရ တာပါ။ ၁၉၂၈ ခု စက္တင္ဘာ (၁) ရက္ .. ည ၁၁ နာရီ ခြဲ မွာ.. ေဒၚတီတီ နဲ႕ အဖြဲ႕ဟာ.. ရင္းႏွီး မိတ္ဖြဲ႕ ထား တဲ့.. လမ္းေပ်ာ္ ေကာင္ေလး အုပ္စု နဲ႕..အိုလံပီယာ ရုပ္ရွင္ ရံု အျပင္ မွာ..ေတြ႕ဆို ခဲ့ ၾက တယ္။ သူတို႕ကို ..လူငယ္ ရိပ္သာ မွာ..အစမ္း လာ ေန ၾကည့္ဖို႕.. ရွင္း ျပ တယ္။ တကယ္ေတာ့..ေဒၚတီတီ က.. ခပ္ ရိုးရိုး က်ဥ္းက်ဥ္း ေလး ပဲ စခ်င္ တာပါ..အမ်ားဆံုး ၆ ေယာက္ ေလာက္ နဲ႕ေပါ့..ဒါေပမဲ့.. ေနာက္ပိုင္း..သူမ ျပန္ ေျပာ ျပ တဲ့ အခါ -
` ဘတ္စ္ကား စိုက္ လိုက္ တဲ့ အခါ မွာ.. လူငယ္ ေလး ေတြ..စုျပံဳ လာ လို႕.. ကားဆန္႕ သေလာက္..(၁၉) ေယာက္ ေလာက္ပဲ..ခြင့္ ျပဳ ခဲ့ ရ ပါတယ္..´တႏွစ္ ေလာက္ အတြင္း မွာ ပဲ..ေကာ္မတီက..ကန္႕သတ္ ထားတဲ့.. ဦးေရ (၆၀) ေလာက္ ထိ ေရာက္ လာခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့..လည္း..အေရ အတြက္က..ဆက္ လက္ မ်ားျပား လာေန ျပီး.. ေနာက္ဆံုး ၁၂၀ ေလာက္ မွာ..ရွိေန ခဲ့တယ္။ အဲဒ ီအ ထဲမွာ..ဗမာ..ကုလား..တရုတ္ လူမ်ိဳးစံု ပါ၀င္ ျပီး ရန္ကုန္ ေျမေအာက္ေလာ က သား ေလး ေတြ ခ်ည္းပါပဲ ။ အေတာ္မ်ား မ်ား ဟာ..မူးယစ္ ေဆး ဆြဲ ေန ျပီး..ရာ ဇ၀တ္ မူ ေတြ နဲ႕လည္း..အေတာ္ယဥ္ပါး ျပီးသား ျဖစ္ေန ၾကတယ္။

၁၉၃၁ ခု ႏွစ္ မွာ ေဒၚ တီတီ ကို ပထမ ဆံုး ဂုဏ္ထူး ေဆာင္ အမ်ိဳးသမီး တရား သူၾကီး ( ပထမ တန္း ) အျဖစ္ ခန္႕အပ္ ခံ ရ ျပီး.. ခ်ဳပ္ မိန္႕ က်ထားတဲ့ ျပစ္မူ ခံ လူငယ္ ေလး ေတြ ကို..ထိန္းသိမ္း ဖို႕ ကိုပါ စီမံ ေစ ပါတယ္။ သူတို႕ ေတြ ကို ေထာင္ၾကပ္ နဲ႕ သီးသန္႕ ထား ေစ တယ္။ ဒုတိယ ကမၻာ စစ္ အျပီး မွာ ေတာ့.. စစ္တပ္ ကလည္း..ေ၀းလံ တဲ့ ခ်င္းေတာင္ တန္း နဲ႕ ရွမ္း ျပည္ ေတာင္ပိုင္း ေဒသ ေတြ က.. လူငယ္ ေတြ ကို ပို႕ ခဲ့တယ္။ အဲဒီ ကေလး ေတြ အတြက္ ေတာ့..အစိုး ရ က.. နဲပါး လွ တဲ့..စစ္ၾကိဳေခတ္ ႏွံဳး နဲ႕..ေထာက္ပံ့ ေပး ခဲ့ တယ္။

အင္းလ်ား လမ္း နံပတ္ ၁၁၄ မွာ ရွိ တဲ့ ၂ဧက ခြဲ ခန္႕ က်ယ္ တဲ့..လူငယ္ ရိပ္သာ ကို ..ရန္ကုန္ က..စီးပြားေရး လုပ္ငန္း ရွင္ ဦးဘ ဦး ဆိုတဲ့ သူေဌး ၾကီး တေယာက္က.. ၁၉၂၉ ခု ႏွစ္ မွာ..လွဴဒါန္း ေပးခဲ့ ျခင္း ျဖစ္ သည္။ လူ ေန ေဆာင္ မ်ား အျပင္.. မီး ဖိုေခ်ာင္ ၊ လုစ္ တို႕မိသားစု ေနထိုင္ ရာ ေနရာ၊ စာသင္ခန္း မ်ား၊ အခ်ဳပ္ က် လူငယ္ မ်ား အတြက္ သီးသန္႕ေဆာင္.. ေနာက္..လူနာ ေဆာင္.. အားကစား ရံု ..လက္ေ၀ွ႕ ရံု.. အခ်ဳပ္ အလုပ္ ေဆာင္.. စားဖို ဥယ်ဥ္ နဲ႕.. အားကစား ကြင္း.. စသည္ ျဖင့္ .. အသီး သီး ရွိ ၾက သည္။

သူမ ရဲ႕..ပထမ ဆံုး ႏွစ္ပတ္ လည္ အစီ ရင္ ခံစာ မွာ.. ျခြင္းခ်က္တခ်ိဳ႕ နွင့္ လူငယ္ မ်ား သည္ တိုင္း ျပည္ အတြက္ အသံုး ၀င္ေသာ.. နိုင္ငံသား မ်ား ျဖစ္ လာ နိုင္ ေၾကာင္း.. အေရး ၾကီး သည္ မွာ..သူတို႕ ေတြကို ခ်စ္ခင္ လိုလား ေၾကာင္း..တေယာက္ ခ်င္း..တျဖည္းျဖည္း ခ်င္း ..ေဖာ္ျပ ဆက္ ဆံ ရင္း..သူတို႕ ရဲ႕ ယံု ၾကည္ ခ်စ္ ခင္ မူ ကို ျပန္ လည္ ရ ယူ ျခင္း ပင္ ျဖစ္ ေၾကာင္း..တကယ့္ အိမ္ တခု ရဲ႕ ပတ္၀န္းက်င္ အေငြ႕ အသက္ မ်ိဳး ဖန္ တီး နိုင္ ဖို႕ လိုေၾကာင္း..ရိပ္သာ ဟာ..အက်ဥ္းေထာင္ မဟုတ္ သလို..ျပန္လည္ျပဳ ျပင္ ေရး စခန္း လဲ မဟုတ္ ေၾကာင္း.. ေဖာ္ ျပ ခဲ့ သည္။

ဒီ လို အေျခခံ အယူ အဆ ေတြ က ပဲ.. ေနာင္ အနာဂါတ္ ရိပ္သာ ၾကီး ကို စီမံ အုပ္ခ်ဳပ္ ဖို႕ ျဖစ္ လာ ခဲ့ ေတာ့တယ္။

သူမ ရဲ႕ အဓိက တာ၀န္ က၊ လူငယ္ေလး ေတြ ကို လူမူ ေပါင္းသင္း ဆက္ ဆံ တတ္ လာေစ ဖို႕ပဲ..ဒါမွ လည္း..လူ႕အသိုင္း အ၀ိုင္း ထဲကို ၀င္ဆံ့ လာ ေစမယ္။ သူမ ကို၊ ကေလး ေတြ က အေမ လို႕ ေခၚ ေစ ျပီး ၊ တျခား ေမထရြန္မ်ား ကို လည္း အန္တီ လုိ႕ ေခၚ ေစ ခဲ့တယ္ ။ လုစ္ကိုေတာ့ အေဖၾကီး လို႕ ေခၚ ၾက ပါတယ္။ တခါ ေတာ့.. အရာ ရွိ တေယာက္ က..ေဒၚ တီတီ တို႕ မိသား စု ၾကီး ကို ၾကည့္ ျပီး.. အံ့ၾသ ခဲ့ ရ သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ လည္း..ေဂၚဒြင္ လုစ္ တေယာက္ အဂၤလန္ သို႕ မၾကာ ခဏ ျပန္ ကာ..အနားယူ ရ ျခင္းကို နား လည္ မိ ေတာ့ သည္ ဟု ဆို ၏။

ေဒၚတီတီ က..အျမဲ ပဲ..ရည္ မွန္း ခ်က္ ကို ျမင့္ျမင့္ ထား တယ္။ ခင္မင္ တဲ့ မိတ္ ေဆြ ေတြ ရဲ႕..ေ၀ ဖန္ အၾကံ ျပဳ ခ်က္ ေတြ နဲ႕ ဆန္႕က်င္ ျပီး၊ လူငယ္ ေလး ေတြကို၊ ပံုမွန္ ပညာ ေရး စနစ္ နဲ႕ပဲ သင္ ယူ ေစ သည္။ ကေလး ေတြ အားလံုး ကို၊ ရိပ္သာ မွာ ဖြင့္ ထား တဲ့ ေက်ာင္း ေလး မွာ ပဲ၊ ပံု မွန္ သင္ၾကား နည္း စနစ္ ေတြ နဲ႕ သင္ယူ တတ္ ေျမာက္ ေစသည္။ ညေန ခင္း ေတြ မွာ..လုစ္ တို႕ ေမာင္ ႏွံက သူတို႕ ရဲ႕ အိမ္ စာ ေတြ ကို ၾကပ္ မပ္ ေပး သည္။ ကေလး ေတာ္ ေတာ္ မ်ား မ်ား ကလည္း..အတန္း ေတြ မွာ..ထိပ္ တန္း အမွတ္ ေတြ ရ တတ္ ၾက သည္။ ဒါ ဟာ..လုစ္ တို႕ ေမာင္ ႏွံ အတြက္..တကယ့္ကို ေက် နပ္ ဂုဏ္ ယူစ ရာ တိုးတက္ မူ ေတြ ျဖစ္ လာ ခဲ့ တယ္။
ေဒၚ တီတီ ဟာ ဘုရားသခင္ ရဲ႕ အလုပ္ ကို လုပ္ေပး ေနတယ္ လို႕ ယံု ၾကည္ ေပမဲ့.. ရိပ္သာ ကေတာ့..ခရစ္ယာန္ အသင္းအဖြဲ႕ တခု မဟုတ္ ပါဘူး။ သူ မကေတာ့၊ ဆုေတာင္းျခင္း မွာ အထူး သက္ ၀င္ ယံု ၾကည္ ေပမဲ့၊ ကေလး ေတြ ကို ေတာ့..သူတို႕ ကိုယ္ပိုင္ ကိုးကြယ္ မူ ကိုပဲ ဆက္လက္ ဆည္းကပ္ ေစ ပါတယ္။ ေကာ္မီတီ အဖြဲ႕၀င္ တခ်ိဳ႕ က..စေန ေန႕ ေတြ မွာ လာ ျပီး၊ ဗုဒၶ စာ ေပ ေတြ လည္း သင္ ၾကား ပို႕ခ် ေပးပါတယ္။ ခ်င္း လူမ်ိဳး လူငယ္ ေလး ေတြ ကို လည္း သူတို႕ မိရိုးဖလာ ဘာသာ စကား နဲ႕ ႏွစ္ ျခင္း မဂၤလာ ပြဲ ေတြ လုပ္ ေပး ပါတယ္။

ဒါေပမဲ့.. သူတို႕ေလး ေတြ ရဲ႕ အရင္ ဘ၀ က..အျဖစ္ အပ်က္ ေတြ ကို အေျပာင္း အလဲ လုပ္ေပး နိုင္ ဖို႕က..ေတာ္ေတာ္ ခက္ ခဲတဲ့ ကိစၥ ျဖစ္ ပါတယ္။ သူတို႕ ကို အားကစား မ်ိဳး စံု သင္ ၾကား ေပး တယ္။ ေရကူး ၊ေဘာလံုး..ေဟာ္ကီ နဲ႕ လက္ေ၀ွ႕ အစ ေပါ့။ ကိန္းဘရစ္ တကၠသိုလ္ မွာ အားကစား ထူးခၽြန္ အဆင့္ ရွိ ခဲ့ တဲ့ ပါေမာကၡ လုစ္ ကိုယ္ တိုင္ အားကစား နည္း ေတြ ကို ေလ့ က်င့္ သင္ ၾကား ေပး တယ္။ လူငယ္ေတြ အား လံုး ကို၊ ဂႏၱ၀င္ ေတး ဂီ တ ေတြ နဲ႕ လည္း ထိ ေတြ႕ ေစ ျပီး၊ သူ တို႕ကုိယ္ပိုင္ တီး၀ိုင္း ေတာင္ ထူ ေထာင္ ေပး ထား ပါတယ္။

ပြဲ ေတာ္ ေတြ နဲ႕ ရံုးပိတ္ ရက္ ေတြ ကို က်င္းပ ေပး တယ္။ သီတင္း ကၽြတ္ ဆို ရင္.ေကာင္ေလး ေတြ..ဖေယာင္း တိုင္ မီး ထြန္း ၾက တယ္။ ခရစ္စမတ္ ဆို ရင္ လည္း၊ အား ကစား ပြဲ ေတြ လုပ္ ေပးတယ္။ ခရစ္စမတ္ အၾကိဳ ရက္ ေတြ မွာ၊ ေျပးပြဲ ေတြ၊ အာလူး ေကာက္ပြဲ ၊ အျမင့္ခုန္ ျပိဳင္ ပြဲ စတာ ေတြ လုပ္ ေပးတယ္။ တခါ တေလ ေတာ့ လည္း..သူတို႕ ရဲ႕ အရင္ အေတြ႕အၾကံဳ ေဟာင္း ေတြက အမ်ား ၾကီး အေထာက္ အပံ့ ေပး တယ္ လို႕ ေဒၚ တီတီ က..အခု လို ဟာသ ေႏွာ ေျပာ ခဲ့ ပါ တယ္။

`အျမင့္ခုန္ ျပိဳင္ပြဲ ေတြ မွာ ဆို ရင္..ရွမ္း ျပည္ က အသစ္ ေရာက္ လာတဲ့..ခပ္ဆိုးဆိုး ေကာင္ေလး ဟာ အေကာင္းဆံုး ပါပဲ။ ပံု ၾကည့္ ရတာ၊ ေတာင္ ၾကီး မွာ..ပစၥည္းေတြ ခိုး ျပီး ရင္ ခုန္ ေက်ာ္ ထြက္ ခဲ့တာ ေတာ္ ေတာ္ ကၽြမ္းက်င္ ေနပံု ပါပဲ..´

စားေသာက္ ပြဲ ေတြ က..မခမ္း နား ေပမဲ့ လည္း..ခရစ္ စမတ္ ေန႕ ေတြ ကိုေတာ့..အျမဲ ဆင္ႏႊဲ ၾက တယ္။ လုစ္ က ..သူ႕ညီမ ဆီ ကို ေရး တဲ့ စာ တေစာင္ မွာ ..၁၉၄၀ ခုႏွစ္ ဆီ က..ခရစ္စမတ္ ေန႕တေန႕မွာ ေကာင္ေလး ၁၂၀ ကို ေကၽြးခဲ့ ပံု ကို ဒီလို ေဖာ္ျပ ထား ပါတယ္။

`ဘာမွ ေတာ့ သိပ္ အေကာင္းစား ေတြ မရွိ ပါဘူး...ဘုရား သခင္ ကိုပဲ ခ်ီး မြမ္း စရာ ရွိ ပါတယ္... ငါက.. တေယာက္ခ်င္း စီ ရဲ႕ လက္ထဲကို ေတာ္ဖီ ေလး ၆ ခု ဆီ ေသေသ ခ်ာ ခ်ာ ရီ ပီး ထဲ့ ေပး ေတာ့၊ သူတို႕အား လံုးက.. ရတနာ မိုး ေတြ ရြာ ေနပီ လို႕ ေျပာ ၾကတယ္..´

၁၉၄၂ ဒုတိယ ကမၻာ စစ္ ျဖစ္ေတာ့ လုစ္ တို႕ေမာင္ ႏွံ ဟာ၊ ထြက္ခြါ ဖို႕ အမိန္႕ကို ေစာင့္ ေန ခဲ့ ၾကတယ္။ ရိပ္သာ ကိုုေတာ့..ေျမာက္ဖက္ ကို ေရႊ႕ေျပာင္း ထား ခဲ့ တယ္။ သူတို႕ ၂ ေယာက္ နယ္စပ္ က တဆင့္ ေက်ာ္ျဖတ္ လြတ္ ေျမာက္ သြား ျပီး အိႏၵိယ ထဲကို ေျခ လ်င္ ၀င္ ခဲ့ ၾကတယ္။ အဲဒီ ကမွ၊ ျဗိတိန္ နိုင္ငံ ထဲ ကို ၀င္ ခဲ့တယ္။ ေကာင္ ေလး ေတာ္ ေတာ္ မ်ား မ်ား ကေတာ့.. ဗမာ စစ္တပ္ နဲ႕ အတူ အိႏၵိယ ကို လိုက္ပါ သြား ၾကတယ္။

၁၉၄၆ မွာ သူတို႕ ျပန္ ၀င္ လာ တဲ့ အခါ မွာ ေတာ့၊ လုစ္ ရဲ႕ စာၾကည့္တိုက္ နဲ႕ တကြ၊ တသက္လံုး ရွာ ေဖြ စု ေဆာင္း ခဲ့တဲ့ သုေတသန မွတ္ တမ္း ေတြ ပ်က္ စီး ကုန္ တာ ကို ေတြ႕ လိုက္ ရ ေတာ့တယ္။ လူငယ္ ရိပ္သာ ၾကီး လည္း ပ်က္စီး ကုန္ တယ္။ ဒါ ေပမဲ့၊ မဆုတ္ မနစ္ တဲ့ ဇြဲ နဲ႕ သူတို႕ အစ ကေန ျပန္ လုပ္ ယူ ခဲ့ ၾက တယ္။ ၁၉၄၆ က စ ျပီး၊ သူတို႕ ကို ႏွင္ထုတ္ ခဲ့ တဲ့ ၁၉၆၄ ခု နွစ္ အထိ၊ အျမဲ လို အနဲနဲ႕ အမ်ား မျငိမ္ မသက္ ျဖစ္ ေနခဲ့ တဲ့ ဗမာ ျပည္ ၾကီး ထဲ မွာ ေန ထိုင္ ခဲ့ ၾက တယ္။ လြတ္ လပ္ေရး ရ ျပီး တဲ့ ေနာက္ပိုင္း မွာ ရိပ္သာ ရဲ႕ ရပ္တည္ မူ အတြက္၊ နိုင္ငံ ေရး ..စီးပြား ေရး အေျခ အေန ေတြ ၾကား မွာ၊ အေတာ္ ခက္ ခဲ လာ ခဲ့ သည္။ ဒါ့ အျပင္၊ တရွိန္ ထိုး တက္ေန တဲ့၊ ေငြေၾကး ေဖာင္း ပြ မူ က လည္း၊ လုစ္ ရဲ႕ ပင္စင္ လစာ ကို တန္ဖိုး က် လာ ေစခဲ့ တယ္။

ေဂၚဒြင္ လုစ္ ဟာ အိႏၵိယ ပညာေရး ဌါန က ေန ျပီး ၁၉၄၂ မွာ အျငိမ္းစား ယူ ခဲ့ ပါတယ္။ ၁၉၄၇ က စ ျပီး၊ သူ႕ရဲ႕ သုေတသ န လုပ္ငန္း ေတြကို ေတာင္ၾကီး မွာ စတင္ သြား ေရာက္ လုပ္ ကိုင္ ခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့.. ေဒၚ တီတီ က ေတာ့..အတူ လိုက္ပါ မသြား နိုင္ ရွာ ပါဘူး။ သူမ အတြက္၊ ရိပ္သာ ကို ျပန္ လည္ ထူ ေထာင္ နိုင္ ဖို႕ ကိစၥ ေတြ နဲ႕ လံုးပန္း ေန ခဲ့ ရ တယ္။

` က်မ အေနနဲ႕.. ေတာင္ၾကီး မွာ လုိက္ ျပီး သက္ေတာင့္ သက္ သာ ေန မယ္ ဆို ရင္.. က်မ ရဲ့ အသက္တာ အလုပ္ ၾကီး .. က် ဆံုး သြား မွာ ရွက္ စရာ ေကာင္း လွ ပါတယ္´ လို႕ ေရး သား ခဲ့ တယ္။ သူမရဲ႕ ဂုဏ္ သိကၡာ ေၾကာင့္ ၊ ဒီရိပ္သာ ကို ယူနက္စကို ရဲ႕ ေမတၱာလက္ ေဆာင္ လုပ္ငန္း တခု အျဖစ္ ၁၉၅၁ ခု ႏွစ္မွာ၊ စာရင္း ၀င္ သတ္မွတ္ နိုင္ ခဲ့ သည္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလုပ္ငန္း အေပၚ မွာ၊ အနဲဆံုး အမည္ခံ အုပ္ခ်ဳပ္သူ တေယာက္ အျဖစ္ ေတာ့..ရွိ ေနသင့္ တယ္ ဆိုတာ သူမ အေနနဲ႕ ေကာင္း ေကာင္း သေဘာ ေပါက္ ခဲ့တယ္။

တျဖည္းျဖည္း နဲ႕ ပိုပို အေရး ၾကီးလာတဲ့..ရံပံု ေငြ ရရိွ ေရး ဟာ၊ အမ်ား သိ ေအာင္ နံမယ္ ရွိ ေအာင္ လုပ္ နိုင္ ျခင္း အေပၚ မွာ မူ တည္ လာေန တယ္။ တႏွစ္ တႏွစ္ ရံပံု ေငြ ပြဲ ၾကီး ေတြ စီစဥ္ ဖို႕က..ေဒၚ တီတီ ရဲ႕ တာ၀န္ ျဖစ္ တယ္။ ႏွစ္ စဥ္ ဒီဇင္ဘာမွာ လုပ္တဲ့ ေဟာ္တယ္ ရံပံုေငြ ကပြဲ လို.. မတ္ လ တိုင္း မွာ လုပ္တဲ့ ႏွစ္ပတ္လည္ အစည္း အေ၀း လို မ်ိဳး ေတြ ပါ။ အဲဒီ လို ပြဲ မ်ိဳး ေတြက၊ အားေပး သူေတြ၊ အလွဴ ရွင္ ေတြ ကို ရိပ္သာ နဲ႕ ၀န္းက်င္ တ၀ိုက္ ကို ေလ့လာ နိုင္ တဲ့ အခြင့္ အေရး ရေစ တယ္။ စိုက္ပ်ိဳး ဥယ်ဥ္ ေတြ ကလည္း..အစြမ္းကုန္ သီးပြင့္ လို႕။ ရက္ ျခယ္ ထားတဲ့ အေဆာက္ အဦ ေတြ ကလည္း..သန္႕ရွင္း သပ္ ယပ္ လို႕။ ေကာင္ေလး ေတြ ရဲ႕ အားကစား ပြဲ ေတြ ကလည္း..အားရ စရာ။ လုစ္ မရွိ ေန တဲ့ အခ်ိန္ ေတြ ဆို ရင္ လည္း သူခ်န္ ထား ခဲ့တဲ့ အခ်ိန္ ဇယား ေတြ အတိုင္း..သူမ ကပဲ ေလ့က်င့္ ေပး တယ္။

အားကစား ပြဲ ေတြ ကေတာ့၊ ရိပ္သာ ကို မၾကာ မၾကာ လာေလ့ရွိ တဲ့ ဦးနု လို ၊ ထူးျခား ထင္ရွားတဲ့ ဧည့္သည္ ေတာ္ ၾကီး ေတြ အတြက္၊ အထူး ျပ စရာ ေတြေပါ့။ ၁၉၆၄ မွာ၊ အေတာ္ မ်ား မ်ား ေဂဟာ ရိပ္သာ ေတြ ကို ေတာ္လွန္ေရး အစိုး ရ က သိမ္းပိုက္ လုိက္ ပါတယ္။ ဒါဟာ၊ ေဒၚ တီ တီ ရဲ႕ လူငယ့္ရိပ္သာ အတြက္၊ ၾကမၼာ ၀င္ တာပါပဲ။ ျမန္မာ့လူ သားခ်င္းစာ နာ ေရး လုပ္ငန္း ေတြ ရဲ႕ ေၾကကြဲ စရာ အ ဆံုး သတ္ လည္း ျဖစ္ ပါေတာ့တယ္။ လုစ္ တို႕ ေမာင္ ႏွံ ဟာ လည္း လက္ထပ္ လက္စြပ္ အပါအ၀င္ ရွိသမွ် ပစၥည္း တခ်ိဳ႕ ထု ခြဲ ျပီး၊ ဗမာ ျပည္က ထြက္ ခြါ ဖို႕ ျပင္ ရ ပါေတာ့တယ္။ သူတို႕ဟာ..နဂို ထဲက၊ စိတ္ မခ် ရ မွန္း သိေပ မဲ့၊ တကယ္ ျဖစ္ လာတဲ့ အခါ မွာေတာ့၊ ျပည္ႏွင္ ခံ ရ ျခင္း နဲ႕.. ျပင္းထန္ တဲ့ ျပဳမူ ခ်က္ ေတြ ေၾကာင့္ အေတာ္ကို တုန္လွဳပ္ ခဲ့ ရ တယ္။

ဣေျႏၵ ၾကီးမားတဲ့.. ၾကက္သေရ ရွိလွ တဲ့ ေဒၚတီတီ ဟာ၊ အခက္ အခဲ ေတြ ကို ၊အရိုးသားဆံုး ေျဖ ရွင္း ရင္ ဆိုင္ ခဲ့တယ္။ `က်မရဲ႕အသက္တာ တာ၀န္´ ဆိုတဲ့ အသံုးအႏွံဳး ကို၊ သူမရဲ႕စာေတြ မွာ၊ ၁၉၄၈ ခု ဇူလိုင္ အစိုးရ အတြင္း၀န္ မ်ား အစည္းအေ၀း ၾကီး အျပီး မွာ မွ၊ သံုးစြဲ လာ ခဲ့ တာ ပါ။ အဲဒီ မွာ၊ သူမ အျမဲ သတိ ရ ေန ေစတဲ့ မွတ္ ခ်က္ တခု ကို၊ အဖြဲ႕၀င္ တေယာက္က၊ ထ ျပီး ေျပာ ခဲ့ တာ က...

` မစၥက္စ္ လုစ္ ရဲ႕ ရိပ္သာ နဲ႕ ပတ္ သတ္ ရင္၊ ကၽြနု္ပ္ တို႕ သိ ထား ရ မွာက၊ သူမဟာ၊ ဒီ ရိပ္သာ ကို ဖြင့္လွစ္ ေဆာင္ ရြက္ ဖို႕၊ လစာ ေပး ထား ခံ ရ တာ မဟုတ္ ပါဘူး။ ဒါဟာ သူမရဲ႕ အသက္ တာ တာ၀န္ ပါ၊ ဒီ ရိပ္သာ ဟာ သူမရဲ႕ ႏွလံုးသား နဲ႕ ျပဳ လုပ္ ခဲ့ တဲ့ ဖန္ တီး မူပါ...´

ဒီလို အမွတ္ရ စရာ စကား ေလး ေတြ ကပဲ..သူမရဲ႕ ခါးသက္ လွတဲ့ ျပည္ ႏွင္ ခံ ဘ၀ ကို ေျဖေဖ်ာက္ သက္ သာ ေစ ခဲ့ မယ္ ထင္ပါရဲ႕။

(ဒီ ေဆာင္း ပါး ေလး ကို Australian National University အာရွ ေလ့လာေရး ဌါနမွာ က်မ္းျပဳ ပါရဂူ လုပ္ေန တဲ့ Diana Carroll က၊ ေဒၚ တီတီလုစ္ ရဲ႕ သမီး ျဖစ္သူ Mrs Sandra Harding ရဲ႕ အကူအညီ နဲ႕ ေရးသား ခဲ့တာပါ)

original source

ဆက္စပ္ ဖတ္ရန္-
ဗမာလူမ်ိဳး ပညာရွင္ၾကီး ဦးေဖေမာင္တင္

◦

အေမ့ခံ ပရဟိတ ေစတနာ ရွင္..