အမ်ိဳးသားသယံဇာတအက်ိဳးစီးပြား နဲ႕ M2

ျပီးခဲ့တဲ့ ဧျပီလ၊ မြန္ဂိုုလီးယားနိုုင္ငံ အူလန္ဘာတြန္ ျမိဳ႕ေတာ္မွာ လုုပ္တဲ့ ေဒသတြင္း ဒီမိုုကေရစီေခါင္းေဆာင္မ်ား ေတြ႕ဆံုုဖလွယ္ပြဲမွာ၊  ဂုုဏ္ထူးေဆာင္ ဧည့္သည္ေတာ္အျဖစ္ တက္ေရာက္ခဲ့တဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုုၾကည္က၊ အိမ္ရွင္ နိုုင္ငံသားေတြကိုု မြန္ဂိုုလြိဳက္အႏြယ္တူ ဘိုုးေဘးဘီဘင္ေတြအျဖစ္ နွဳတ္ခြန္းဆက္သခဲ့ေလသည္။ တခ်ိန္တုုန္းက ဦးေန၀င္းက ေဆြမ်ဳိးေပါက္ေဖာ္ ဆိုုတဲ့ စကားနဲ႕  ၊ အိမ္နီးခ်င္း တရုုတ္ၾကီးကိုု သံခင္းတမာန္ခင္းခဲ့သလိုု၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုုၾကည္ ကလည္း၊ သူ႕ထံုုးစံ အတိုုင္း အရႊန္းေလးေဖာက္ျပီး၊ က်မတိုု႕ ေတြမွာလည္း Mongolia blue spot ဆိုုတာ ရွိခဲ့ၾက တယ္ေလ..လိုု႕ ခ်စ္ၾကည္ေရးစကား ဆိုုခဲ့သည္။ မနုုသာေဗဒအရ မြန္ဂိုုေတြ နဲ႕  ျမန္မာေတြ ဘယ္ေလာက္ ဆက္စပ္မူ ရွိခဲ့သလည္းေတာ့ မသိ… ။ မြန္ဂိုု ေတြရဲ႕ အေၾကာင္းကိုု ၊ ငယ္ငယ္က သမိုုင္းဖတ္စာအုုပ္မွာ ပါတဲ့ ဂ်င္ဂ်စ္ခန္ - ကူဗလိုုင္ခန္ နန္းဆက္နဲ႕  သူတိုု႕ရဲ႕ အင္ပါယာၾကီး အင္အားၾကီးမားခဲ့တာ... ပုုဂံနိုုင္ငံေတာ္ၾကီးကိုု ထိပါးက်ဴးေက်ာ္ခဲ့တာ..ဆိုုတဲ့ သင္ခန္းစာေတြမွာသာ ဖတ္ဖူး သိဖူးခဲ့ျပီး ၊ေနာက္ပိုုင္း ဘာမွ ေထြေထြထူးထူး ထပ္မသိမိ ေတာ့။ အလြန္ လ်င္ျမန္လွတဲ့ စစ္တပ္ၾကီးနဲ႕  ကမၻာတ၀က္ ကိုု သိမ္းပိုုက္ခဲ့တဲ့ လူမ်ိဳးေတြ အေၾကာင္း ၊ နွစ္ေပါင္း ေထာင္ခ်ီၾကာလိုု႕   စြမ္းအင္ရင္းျမစ္ ေခတ္ၾကီးေရာက္မွ ၊ ကမၻာ့အလယ္ စိတ္၀င္စားမူ ျပန္ရလာၾကျပန္သည္။ ဒီတခါေတာ့ ေလး-ျမွားေတြကိုု ေက်ာမွာပိုုးရင္း ျမင္းေတြကိုု ဇက္ကုုန္ဖြင့္ ခရီးနွင္စရာ မလိုုေတာ့။ သူတိုု႕ရဲ႕ ကႏၱာလြင္ျပင္ စားက်က္မ်က္ခင္းၾကီးေတြရဲ႕ ေအာက္မွာတင္ ၊ ကမၻာမွာ တတိယ အၾကီးဆံုုး ျဖစ္တဲ့ သတၱဳသိုုက္ၾကီးက ၊ရွိနွင့္ေနခဲ့ေလျပီ။ အဲဒီ ေရႊေတြ ေၾကးနီေတြ အေျမာက္အျမား ရွိေနတဲ့ Oyu Tolgoi  သိုု႕မဟုုတ္ Turquoise Hill လိုု႕ ေခၚ တဲ့ သတၱဳတြင္းၾကီးကိုု လြန္ခဲ့တဲ့ နွစ္အနည္းငယ္အတြင္း ၊ အေသအခ်ာ ရွာေဖြေဖာ္ထုုတ္လိုုက္ နိုုင္ ခ်ိန္က စလိုု႕  နိုုင္ငံရဲ႕ ဂ်ီဒီပီ ရုုတ္ခ်င္းခုုန္တက္သြားခဲ့ျပီး ကမၻာက လည္း ဂ်င္ဂ်စ္ခန္ ကိုု ျပန္ျပီး စိတ္၀င္စားလာ ၾကေလျပီ။

ဒီမိုုကေရစီ နွီးေနွာဖလွယ္ပြဲ ရဲ႕ အဖြင့္မိန္႕ခြန္းမွာ ၊ေဒၚေအာင္ဆန္းစုုၾကည္ က ၊  ဒီမိုုကေရစီ နဲ႕ တာ၀န္သိမူ တာ၀န္ရွိမူေတြ အေၾကာင္းေျပာရင္း ၊ ျမန္မာနိုုင္ငံနဲ႕ အေျခအေနျခင္း ဆင္တူစြာပဲ မြန္ဂိုုလီးယား ဟာလည္း ၊ ကမၻာ့အင္အားၾကီး နိုုင္ငံၾကီး ၂ ခုု ရဲ႕ ၾကားမွာ တည္ရွိေနတယ္လိုု႕ ေထာက္ျပ သြားခဲ့သလိုု ၊ ေခါင္းေဆာင္ျခင္း အလြတ္ ေဆြးေႏြးတဲ့ အခ်ိန္မွာ ေရာ၊ အဲ့ဒီနိုုင္ငံၾကီးေတြ ရဲ႕ အင္အားျပိဳင္ဆိုုင္မူအၾကား ဘယ္လိုု ရပ္တည္မလဲ ဆိုုတာေတြ.. မက်က္ တက်က္ ဒီမိုုကေရစီ စနစ္ နဲ႕ မနူးမနပ္ သယံဇာတဆိုုင္ရာ မူ၀ါဒ ေတြကိုု.. ဘ၀တူ နိုုင္ငံျခင္း ဘယ္လိုု ေဆြးေႏြးေျပာဆိုုခဲ့ ၾကေလ မလဲ ။

သယံဇာတဆိုုင္ရာ မူ၀ါဒဆိုုတာမ်ိုဳးဟာ ရွဳပ္ေထြးတယ္လိုု႕ သိထားၾကေပမဲ့၊ ဘယ္ေလာက္ထိ ခက္ခဲရွဳပ္ေထြးမယ္ ဆိုုတာကိုုေတာ့ ခန္႕မွန္းၾကည့္ဖိုု႕ပင္ မလြယ္။ အထူးသျဖင့္ တိုုင္းျပည္က သယံဇာတ ေပါၾကြယ္ေနသေလာက္.. နိုုင္ငံေရးစနစ္အရ အားနည္းမူေတြလည္း ျပည့္လ ွ်ံေနတဲ့ နိုုင္ငံေတြမွာဆိုုရင္ေတာ့၊ Resouce curse  ဆိုုတဲ့ သယံဇာတက်ိန္စာ ငုုိျခင္းရွည္ ကလြဲ လိုု႕ ၊ တျခားေရြးခ်ယ္စရာ သိပ္မရွိ။ ဒါမွမဟုုတ္ ရင္ေတာ့၊ Resource Nationalism ဆိုုတဲ့ အမ်ိဳးသားသယံဇာတအက်ိဳးစီးပြား ေၾကြးေၾကာ္သံကိုု ေအာ္ဟစ္ ပစ္လိုုက္ယံုုသာ။ သိုု႕ေပမဲ့ ၊ အဲဒီေၾကြးေၾကာ္သံ ရဲ႕ ေနာက္ကြယ္ မွာရွိတဲ့ အဓိပၺါယ္ ဖြင့္ဆိုုမူေတြက က်ယ္၀န္း နက္ရွိဳင္းသည္။ တကယ္ပဲ ျပည္သူလူထုုဆီက ပဲ့တင္လာတဲ့ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ အေျခခံ တဲ့ သယံဇာတ အက်ိဳး စီးပြားရလိုုမူ လား… အုုပ္ခ်ဳပ္သူတစုု ဆီက ပ်ိဳ႕အန္တက္လာတဲ့ ၊ အမ်ိဳးသားပိုုင္ အမည္ခံ နိုုင္ငံပိုုင္ျပဳလိုုမူ လက္၀ါးၾကီးအုုပ္လိုုမူ လား ဆိုုတာကေတာ့ ၊ နိုုင္ငံတနိုုင္ငံျခင္း၊ ျပသာနာတခုု ျခင္းစီ ကိုု လိုုက္လိုု႕ ၊ ကြဲျပားစြာ သံုုးသပ္ဖိုု႕ လိုုေပလိမ့္မည္။

အမ်ိဳးသားသယံဇာတအက်ိဳးစီးပြား

Resource Nationalism ဆိုုတဲ့ ျပသာနာကိုု ခုုနွစ္ေတြ အတြင္းမွာ ၊ ပိုုျပီး က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ၾကားလာရသည္ဟုု ဆိုုသည္။ နိုုင္ငံတကာ စာရင္းအင္း လုုပ္ငန္းစုုၾကီးျဖစ္တဲ့ EY ရဲ႕  ေလ့လာခ်က္ ကိန္းဂဏန္းေတြ အရ ဆိုုရင္၊ သတၱဳသယံဇာတ က႑ရဲ႕  အႏၱရယ္ အညြန္းကိန္း ၁၀ ခုုမွာ နံပတ္ ၉  အျဖစ္ ရွိေနခဲ့ရာကေနျပီး ၊ ၂၀၁၁ ခုုနွစ္မွာ နံပါတ္ ၁ ေနရာကိုု ခုုန္တက္လာတဲ့ အထိ ၊ ပူပူေလာင္ေလာင္ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ထူးျခားတဲ့ ေရာဂါတခုု လိုုပဲ ၊ သူ႕ရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းဇစ္ျမစ္ကိုု မရွာေဖြနိုုင္ နားမလည္နိုုင္လည္း ရွိေနခဲ့ၾကသည္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့ ၊ ပိုုင္ရွင္ နိုုင္ငံအစိုုးရ ေတြက ၊ အခြန္ေတြ တိုုးေကာက္မယ္..စာခ်ဳပ္ေတြျပန္ခ်ဳပ္ဆိုုဖိုု႕ လုုပ္လာမယ္.. ဥပေဒေတြ ျပင္ဆင္ဖိုု႕လုုပ္မည္ စသည္ျဖင့္ ျပသာနာမ်ိဳးစံုု ရွာလာပါသတဲ့။  အထူးသျဖင့္ လက္တင္အေမရိကတိုုက္က ဆိုုရွယ္လစ္ နိုုင္ငံ ေတြဟာ ဒီကိစၥမွာ အစြာဆံုုး နိုုင္ငံေတြ ျဖစ္တယ္။ အရင္းရွင္ အေနာက္နိုုင္ငံ ေတြနဲ႕ အျမဲ ဓမၼ ႏၱရယ္ ျဖစ္ေနတဲ့ ရင္းျမစ္ၾကြယ္၀တဲ့ ဗင္နီဇြဲလား တိုု႕ ဘိုုလီဗီးယား တိုု႕က၊ ေရနံ ထုုပ္လုုပ္မူေတြကိုု နိုုင္ငံပိုုင္ျပဳထားျပီး ျဖစ္ေပမဲ့၊ အီေကြေဒါလိုု ဆိုုရွယ္လစ္ သံေယာဇဥ္မကင္းတဲ့ အစိုုးရက၊ လတ္တေလာမွာမွ၊  သူ႕နိုုင္ငံထဲမွာ ေရႊတူးေနတဲ့ ကေနဒါပိုုင္ Kinross ေကာ္ပိုုေရးရွင္းၾကီး ကိုု ၊ အခြန္ ၇၀% ထိ တိုုးေကာက္ျပီး ျပသာနာရွာလိုုက္ တာေၾကာင့္ ၂ နွစ္ေလာက္ ညွိနွိဳင္းေနရင္း ေနာက္ဆံုုးမွာ လံုုး၀ ထြက္ခြါသြားရေလသည္။ သတၱဳလုုပ္ငန္းေတြ အတြက္ ၊ သာသာယာယာ ရွိခဲ့တဲ့ ခ်ီလီ တိုု႕ ပီရူးတိုု႕လိုု နိုုင္ငံေတြမွာေတာင္  အမ်ိဳးသားသယံဇာတ ဆိုုတဲ့ အသံေတြ ထြက္စ ျပဳလာျပီ။ ေတာင္အာဖရိကလိုု နွစ္ပရိေစၦဒ ၾကာေအာင္၊ လုုပ္ငန္းစုု ကုုမၼဏီၾကီးေတြနဲ႕  အသားတက် လုုပ္ကိုုင္လာခဲ့တဲ့ နိုုင္ငံၾကီး မွာလည္း ၊ မိုုင္းအလုုပ္သမားသမဂၢေတြ ရဲ႕  မညိမ္မသက္မူေတြ ၊ အမ်ိဳးသားပိုုင္ ျပဳလိုုမူေတြနဲ႕ လွဳပ္လွဳပ္ခတ္ခတ္ ရွိေနသည္။ Resource Nationalism Index မွာ ထိပ္ဆံုုးက ေျပးေနတဲ့ အာဖရိက နိုုင္ငံ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားရဲ႕ ၾကားထဲမွာ ျမန္မာနိုုင္ငံ ကလည္း  နံပတ္စဥ္ ၅ မွာ ရွိေနသည္။ ၾသစေၾတလ် လိုု နိုုင္ငံမွာေတာင္ ဒီျပသာနာက မကင္းခဲ့။  အခြန္ ၄၀ % ထိ တိုုးလိုုက္တဲ့ Resoruce Super Profit Tax ေၾကာင့္ အာဏာရ ေလဘာပါတီ အတြင္းမွာ အကြဲအျပဲ  ေတြပင္ ျဖစ္ခဲ့ရသည္။ လက္ရွိမွာ ၊ အားလံုုး အာရံုုစိုုက္ၾကည့္ ေနၾကရတဲ့  ပူပူေႏြးေႏြး  ျပသာနာ တခုုကေတာ့  မြန္ဂိုုလီးယား ရဲ႕  Oyu Tolgoi သတၱဳသိုုက္ၾကီး ။

အမ်ိဳးသားသယံဇာတအက်ိဳးစီးပြား နဲ႕ မြန္ဂိုုလီးယား

လြန္ခဲ့တဲ့ အနွစ္ ၂၀ ေလာက္တုုန္းက၊  ရုုရွျပန္ ဘူမိရူပ ပညာရွင္ Sanj တေယာက္ ဒီေနရာကိုု ေရာက္လာေတာ့ ၊  စိမ္းျပာေရာင္ အဆင္းရွိေနလိုု႕  Turquoise Hill လိုု႕ ေခၚၾကတဲ့ Oyu Tolgoi ကုုန္းျမင့္ၾကီးဟာ ၊ လူသူမနီး ကႏၱရၾကီးအလယ္မွာ ဘာမွ ထူးျခားမူ မရွိလွေသး ။ သူ႕ကိုု လႊတ္လိုုက္တဲ့ နိုုင္ငံျခား ကုုမၺဏီေတြက ၊ သိပ္ မေမ ွ်ာ္လင့္ထားေပမဲ့ ၊ သူကိုုယ္တိုုင္ကေတာ့၊ တေန႕ျပီး တေန႕ ထူးျခားစြာ ေတြ႕လာရတဲ့ ဘူမိ အေထာက္အထားေတြေၾကာင့္ ေနာက္တေန႕ မိုုးလင္းဖိုု႕ကိုုေတာင္ စိတ္မရွည္နိုုင္ေလာက္ေအာင္ ၊ စိတ္အားထက္သန္မူေတြ ျဖစ္ခဲ့ရသည္တဲ့ ။ ေနာက္ဆံုုးေတာ့ Sanj နဲ႕ သူ႕အဖြဲ႕  ေဖာ္ထုုပ္ေတြ႕ ရွိခဲ့တဲ့ ၊ ကမၻာ့အၾကီးဆံုုးတခုု ျဖစ္တဲ့ သတၱဳသိုုက္ၾကီးက   မြန္ဂိုုလီးယား တနိုုင္ငံလံုုးရဲ႕ ကံၾကမၼာကိုု ေျပာင္းလဲ ပစ္လိုုက္ေတာ့သည္။

စဥ္းစားၾကည့္ေလ..။ ေရႊေတြ ေငြေတြ ေၾကးေတြ ၊ တနွစ္ကိုု ေဒၚလာ ၈ ဘီလီယံ ဖိုုးေလာက္ ၊ အနွစ္ ၄၀-၅၀ ထုုတ္လုုပ္နိုုင္မယ္ ဆိုုတဲ့ ပမာဏ က၊ အဲဒီနိုုင္ငံ ရဲ႕ အနာဂါတ္ အတြက္ ဘယ္ေလာက္ ေယာက္ယက္ခတ္သြားေစမလဲ ။ အထူးသျဖင့္ လက္ရွိတာ၀န္ယူ လုုပ္ကိုုင္ေနတဲ့ အစိုုးရ အတြက္ ၊ ဒီေလာက္ၾကီးမားတဲ့ စီမံကိန္းၾကီးမွာ တခုုခုု ခၽြတ္ေခ်ာ္ တိမ္းေစာင္းမသြားဖိုု႕၊ ပူပင္စိုုးရိမ္စိတ္ေတြ လိုုတာထက္ ပိုုမ်ားခ်င္ မ်ားလာမည္ ။ ဒါမွမဟုုတ္ ရေလ လိုုေလ အိုုတေစၦျဖစ္ျပီး ေလာဘေတြ ပိုုမ်ားလာတာလည္း ျဖစ္နိုုင္သည္ ။   တကမၻာလံုုးက ေတာ့ ၊ မြန္ဂိုုလီးယားမွာ Resource Nationalism ရွိေနျပီလိုု႕  ေရာဂါ တပ္ေပးလိုုက္ၾကေပျပီ။

ကမၻာ့ သတၱဳ၀ယ္လက္ၾကီး တခုု ျဖစ္တဲ့ အိမ္နီးျခင္း တရုုတ္ကိုု ေက်ာ္ျပီး ၊ ျဗိတိသ ွ်ပိုုင္ Rio Tinto ကုုမၺဏီၾကီး နဲ႕ ဘယ္လိုု အခ်ိတ္အဆက္မိ သြားသည္လည္းေတာ့မသိ ၂၀၀၉  ခုုနွစ္မွာ စာအခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ေတာ့ ၊ မြန္ဂိုုလီးယားဖက္က ၃၄% နဲ႕ က်န္တာ အားလံုုး ကုုမၺဏီပိုုင္။ ရုုရွဖက္ကိုု ပိုုျပီး နီးစပ္တဲ့ မြန္ဂိုုေတြ အေနနဲ႕  သမိုုင္းရန္ဖက္ တရုုတ္ ရဲ႕ လႊမ္းမိုုးမူကိုု သတိထားတာလည္း  ျဖစ္ ေကာင္းျဖစ္မည္။ အခုုေတာ့ ကုုမၺဏီဖက္က open pit ၾကီးအတြက္ ၆ ဘီလီယံ နဲ႕ စုုစုုေပါင္းကုုန္က်ေငြ ေဒၚလာ ၂၂ ဘီလီယံေလာက္ ကုုန္က်ျပီးကာမွ ၊ အစိုုးရက၊ စာခ်ဳပ္ကိုု ျပင္ဆင္ခ်င္လာသည္။ သူ႕ေ၀စုု ကိုု ၅၁% လိုုခ်င္သည္ဟုု ေျပာလာသည္။ နိုုင္ငံထဲကိုု ေရာက္လာတဲ့ လုုပ္ငန္းအေဆာက္အဦ အ၀၀ နဲ႕  နိုုင္ငံတြင္းက ကန္ထရိုုက္လုုပ္ငန္း ေလးေတြရဲ႕ လည္ပတ္မူက လြဲလိုု႕ ၊ ခုုထက္ထိ သူ႕လက္ထဲကိုု ဒီသတၱဳတြင္းၾကီးက အျမတ္ေငြေတြက လံုုးလံုုးခဲခဲ ၀င္မလာေသး ။ ျဖစ္ခ်င္ေတာ့ ကုုမၺဏီၾကီးကလည္း underground အတြက္ ေနာက္ထပ္ ၅ ဘီလီယံ ဖိုုးေလာက္ တိုုးခ်ဲ႕ ဖိုု႕လုုပ္လာသည္။ ထံုုးစံ အတိုုင္း စာခ်ဳပ္က Production Sharing Contract ဆိုုေတာ့ ၊ ရလာတဲ့ ေရာင္းရေငြ ေတြထဲက ၊ ထုုတ္လုုပ္မူကုုန္က်စားရိတ္ေတြ အရင္ နွဳတ္ရ အံုုးမည္။ ကုုန္က်စားရိတ္ေတြ မ်ားေလ..အသားတင္ အျမတ္၀င္ဖိုု႕ ေနာက္က်ေလ ဆိုုေတာ့.. အစိုုးရ အေနနဲ႕ ေနာက္ထပ္ တိုုးခ်ဲ႕ မူေတြကိုု  မလုုပ္ေစခ်င္ေတာ့ျပီလား..။ အစတုုန္းက ေကာင္းဘိ ေကာင္းရဲ႕ နဲ႕ အေနွာင္းက်မွ မေသခ်ာခ်င္ေတာ့ျပီလား။  ဒါမွမဟုုတ္ တကယ္ပဲ သူ႕ နိုုင္ငံ လြင္ျပင္က်ယ္ၾကီးေတြရဲ႕ အလွသဘာ၀ကိုု ဒီ့ထက္ပိုုျပီး မပ်က္စီးေစခ်င္သည္လား။  ျပီးခဲ့တဲ့ ဇူလိုုင္လက ပထမဆံုုး ထုုပ္လုုပ္မူအျဖစ္ တင္ပိုု႕ ေရာင္းခ်တဲ့ သတၱဳေတြကိုု အစိုုးရ ၾကိဳးနီစနစ္ေအာက္မွာ မလိုုအပ္ပဲ ၾကန္႕ၾကာေစရာက စလိုု႕  ၊ နွစ္ဖက္အျပန္အလွန္ ျပသာနာေတြ အရွိန္ျမင့္လာခဲ့သည္။ underground project ကိုု ဆက္မလုုပ္ေစခ်င္ဘူး ဆိုုေတာ့ ၊ ကုုမၺဏီက လည္း ၊ ခန္႕ထားတဲ့ နိုုင္ငံသား ၀န္ထမ္း ၁၇၀၀ ေလာက္ကိုု အလုုပ္ျဖဳတ္လိုုက္သည္။ အခြန္ေရွာင္မူေတြ ရွိေနတယ္လိုု႕ အစိုုးရက စြပ္စြဲ ျပစ္တင္ျပန္သည္။ ကုုမၺဏီဖက္ကလည္း အခြန္ ေဒၚလာ ၁ ဘီလီယံေက်ာ္ ေဆာင္ျပီးသြားျပီ လိုု႕ သက္ေသျပသည္။ လိပ္ခဲတည္းလည္း ျဖစ္ေနတဲ့ Oyu Tolgoi မိုုင္း ျပသာနာအတြက္ ၊ စက္တင္ဘာလ ထဲမွာ အေရးေပၚလႊတ္ေတာ္အစည္းအေ၀းပင္ ေခၚထားေလသည္။ ဒီပံုုအတိုုင္းဆိုု မျပီးမျပတ္ျဖစ္ေနတဲ့ သတၱဳတြင္းဥပေဒ ျပင္ဆင္မူ မူၾကမ္း ကိုုလည္း အတည္မျပဳနိုုင္ ၊ ဥပေဒ က်က်နန မျဖစ္ေသးေတာ့လည္း ျပသာနာေတြက ေျဖရွင္းဖိုု႕ ခက္ခဲ နဲ႕.. လံုုးျခာလည္လိုုက္ေနေပအံုုးမည္။

အမ်ိဳသားသယံဇာတအက်ိဳးစီးပြား နဲ႕ ျမန္မာျပည္

ျမန္မာျပည္မွာလည္း သတၱဳတြင္းဥပေဒ ကိုု ၊ အျပီးသတ္ မျပင္ဆင္နိုုင္ေသး..။ အတည္မျပဳနိုုင္ေသး ။ အဲဒီလိုု တူညီစြာ ၾကန္႕ၾကာေနမူ ကပင္ ၊ အမ်ိဳးသားသယံဇာတ ဆုုိတဲ့ ျပသာနာရဲ႕ လကၡဏာတခုု ေပလား။ ျမန္မာျပည္မွာေရာ ဒီျပသာနာက ဘယ္ေလာက္ထိ နက္ရွိဳင္းေနသလည္း ။

ဥပေဒ တရား၀င္ အတည္မျပဳရေသးေပမဲ့ ၊ တာ၀န္ရွိသူအခ်ိဳ႕ ရဲ႕ ေျပာဆိုုခ်က္ေတြအရ ၊ နိုုင္ငံေတာ္လိုု႕ ဆိုုရမဲ့၊ သတၱဳတြင္း၀န္ၾကီးဌါန ဖက္က ၊ ကိုုယ္တိုုင္ အခ်ိဳးက် ပါ၀င္ ရင္းနွီး ျမဳပ္နွံမည္ မဟုုတ္ပဲ ၊ Dead rent ေျမငွားခ၊ Royalties ခိုုင္ေၾကး နဲ႕ Tax အခြန္ ေတြသာ အမ်ိဳးအစားခြဲျခား ေကာက္ခံရယူမည္ ဟုု ဆိုုသည္။ နိုုင္ငံျခား ရင္းနွီးျမဳပ္နွံမူ ေတြကိုု ပံုုသ႑န္ အမ်ိဳးမ်ိဳး နဲ႕ ဖိတ္ေခၚ ေနေပမဲ့ ၊ အေရးပါေသာ သတၱဳသိုုက္ၾကီးမ်ား ကိုုေတာ့ အားလံုုး ခ်ဳပ္ဆိုုျပီးစီး သြားျပီလိုု႕၊ တခါတည္း ပိတ္ေျပာထားသည္။ Green field နယ္ေျမသစ္ ေတြမွာသာ ကိုုယ့္နည္းပညာ ကုုန္က်စရိတ္ နဲ႕ လာျပီး ရွာေဖြ စမ္းသပ္တိုုင္းတာ ဖိုု႕ကိုု တိုုက္တြန္းသည္။ ေဒသခံ တိုုင္းရင္းသားပိုုင္ လုုပ္ငန္းေတြ နဲ႕ ဖက္စပ္ လုုပ္ကိုုင္ဖိုု႕ကိုုလည္း လိုုလားသည္ ဟုု ဆိုုသည္။ ဆိုုေတာ့ အမ်ိဳးသားအက်ိဳးစီးပြားကို ကာကြယ္ ထားမယ္ ဆိုုတဲ့ သေဘာလကၡဏာေတြ ပါ၀င္ေနသည္။ ဒါ့အျပင္ ျပည္တြင္း ထုုပ္လုုပ္မူ အလုုပ္အကိုုင္ အခြင့္အလန္းေတြ တိုုးျမင့္လာေအာင္၊ သတၱဳရိုုင္း အတိုုင္း တင္ပိုု႕ေရာင္းခ်ျခင္း ကိုု ကန္႕သတ္မည္ ဟုု လည္း ပါရွိေသးသည္။ သင့္တင့္ မ ွ်တပံုုေတာ့ ေပၚေနသည္။ ဒါေပမဲ့ သင့္တင့္ မ ွ်တပံုု ေပၚ တဲ့ အဲဒီ ဥပေဒက၊ ဘာလိုု႕ ၾကန္႕ ၾကာေနသ နည္း။ 

သိုု႕ေပမဲ့ အၾကပ္အတည္း ျဖစ္ေနတဲ့ လက္ပန္ေတာင္းေတာင္ ေၾကးနီစီမံကိန္း  စာခ်ဳပ္အသစ္ ကေတာ့ လအနည္းငယ္အတြင္းမွာ လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ ထြက္လာခဲ့သည္။  ရက္ေရာ လာပံုုရ တဲ့ စာခ်ဳပ္အသစ္အေပၚမွာ ျပည္သူေတြ အေနနဲ႕ ေက်နပ္မူ တစံုုတရာ ရသြားလိုု႕လား ေတာ့မသိ..။ လက္ပန္ေတာင္းေတာင္ အေရး ဆိုုတဲ့ ေသြးပူမူေတြ တတိုုင္းျပည္လံုုး အတိုုင္းအတာ အေနနဲ႕ ၊ အနည္းနဲ႕ အမ်ားေတာ့ ေအးစက္ သြားခဲ့သည္။ စံုုစမ္းေရးေကာ္မရွင္အဖြဲ႕၀င္ ေဒသခံ လႊတ္ေတာ္အမတ္ ေဒၚခင္စန္းလွိဳင္ ကိုုယ္တိုုင္ပင္ ၊ စာခ်ဳပ္အေဟာင္းတုုန္းက ျပည္သူေတြ မသိခဲ့ရသလိုု ဒီစာခ်ဳပ္အသစ္မွာလည္း က်မတိုု႕ အနနဲ႕ ဘာမွၾကိဳမသိခဲ့ရပါဘူး..လိုု႕ ေျပာတာကလြဲလိုု႕ ၊ ဒီ့ထက္ပိုုျပီး ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္မူေတြ ထြက္မလာခဲ့ေတာ့ ။

နဂိုုတုုန္းက..နိုုင္ငံေတာ္အတြက္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ အခြန္စုုစုုေပါင္း ၁၆ % ကလြဲလိုု႕ တျပားတခ်ပ္..တစုုတပံုု မွ ေ၀စုုေပးမထားရာ ကေန ၊ ၅၁% ၾကီး ျဗဳန္းဆိုု ေပးျပစ္လိုုက္သည္။ ဒီေ၀စုုၾကီးထဲမွာ မူလ နိုုင္ငံေတာ္က ရသင့္ ရထိုုက္တဲ့ အခြန္ေတြကိုု လည္း ပါသည္ဟုုဆိုုသည္။ အရင္က ၅၁% ရခဲ့တဲ့ သဘာ၀မက်လွတဲ့ ဦးပိုုင္ရဲ႕ ေ၀စၾုကီး ကိုုေတာ့ ၁၉ % အျဖစ္ ခ်က္ျခင္း ကိုုယ္ရွိန္သပ္လိုုက္ သည္။ အရင္တုုန္းက မပါခဲ့တဲ့ mine closure fund (သိုု႕) mining rehabilitation fund လိုု႕ေခၚတဲ့ ဒီသတၱဳတြင္းၾကီး ျပီးဆံုုးကုုန္စင္သြားတဲ့ အခါ (သိုု႕) ဆက္မလုုပ္ျဖစ္ေတာ့တဲ့အခါ ဖုုတ္ဖတ္ခါ ထမသြားပဲ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ အဆံုုးသတ္ေပးနိုုင္မဲ့ အစီအစဥ္ေတြ အတြက္လည္း ၊ နွစ္စဥ္ ေဒၚလာ ၂သန္း ထဲ့၀င္ မတည္ ထားမည္ လိုု႕လည္း၊ ပါလာသည္။

Corporate Social Responsibility (CSR) လိုု႕ အေျပာမ်ားလာတဲ့ ေဒသခံလူထုု အက်ိဳးအတြက္ ၊နွစ္စဥ္ အျမတ္ေငြထဲက ၂ % အသံုုးခ်သြားမယ္ ဆိုုတာကလည္း ၊ ရုုတ္တရက္ေတာ့ ျငင္းရက္စရာ မရွိ။ သိုု႕ေပမဲ့ ၊ ေဒသခံ အမ်ားစုု ကေတာ့ ၊ ယေန႕ထက္ထိ ျငင္းဆန္ ကန္႕ကြက္ေနဆဲ။ အညာေနျပင္းျပင္းေအာက္မွာ ဖ်င္အက်ီ ၤေခါင္းမွာပတ္လိုု႕ ၀ါးခေမာက္ေတြ ကိုုယ္စီေဆာင္းရင္း ၊ ရွိသမ ွ် အင္အားနဲ႕ တြန္းလွန္ ဆန္႕က်င္ေနၾကဆဲပင္ ။ သူတိုု႕ေတြရဲ႕ ဆန္႕က်င္မူမွာ အမ်ိဳသားေရးစိတ္ေတြ ကိန္းေအာင္းေနပံုု ေပၚေနေပမဲ့ အမ်ိဳးသား သယံဇာတ အက်ိဳးစီးပြား အတြက္ ေတာင္းဆိုုေနတာလား ဆိုုေတာ့လည္း  မဟုုတ္ေပ ။ သူတိုု႕အတြက္ မေသခ်ာတဲ့ အက်ိဳးစီးပြား ဆိုုတဲ့ ကိစၥကိုု စိတ္ကူးပင္ ယဥ္ၾကည့္ပံုု မေပၚ။ သူတိုု႕ လယ္ေျမေတြ မဆံုုးရွံဳးရဖိုု႕ကိုုသာ လက္ေတြ႕က်စြာ ေတာင္းဆိုုေနၾကေလသည္။ သယံဇာတ အက်ိဳးစီးပြား ဆိုုတာကိုု ရယူလိုုျခင္း မဟုုတ္ပဲ ၊ မေပးလိုုျခင္းသာ ျဖစ္သည္။

တကယ္ေတာ့ လက္ပေတာင္းအၾကပ္အတည္း ဟာ ၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုုၾကည္ လာျပီး ေျဖာင္းျဖ နားခ်ယံုု နဲ႕ ေျပလည္သြားမည့္ ျပသာနာမ်ိဳး မဟုုတ္။ တရုုတ္ကုုမၺဏီေတြ ၀င္ေရာက္လာမူ ၊ အစိုုးရရဲ႕ အာဏာစက္ျပင္းထန္မူ ၊ စစ္တပ္လက္၀ါးၾကီးအုုပ္မူ ၊ လယ္ယာေျမ ေလ်ာ္ေၾကး နည္းပါးမူ၊ အနာဂါတ္မေရရာမူ ဆိုုတာေတြ ေအာက္မွာ ၊ ေဒသခံေတြအတြက္ ၊ မေက်နပ္မူ အေဆာက္အဦၾကီးက ျဖစ္သင့္တာထက္ ပိုုျပီး က်ယ္ျပန္႕ နက္ရွိဳင္းခဲ့ ျပီး ျဖစ္ေနသည္။ တကယ္ဆိုုရင္ ျမန္မာျပည္မွာ တတိုုင္းျပည္လံုုး အတိုုင္းအတာ နဲ႕၊ အမ်ိဳးသားသယံဇာတအက်ိဳးစီးပြားလိုု႕  ေျပာဖိုု႕ထက္ ၊ လူမ်ိဳးစုု တခုုျခင္း တျပည္နယ္ျခင္းရဲ႕ တိုုင္းရင္းသားသယံဇာတ အက်ိဳးစီးပြား ျပသာနာေတြက ပိုုလိုု႕ ေတာင္၊ ရွဳပ္ေထြး လက္၀င္လွ သည့္ အေျခအေန။

အမ်ိဳးသားသယံဇာတအက်ိဳးစီးပြား နဲ႕  M2

ျမန္မာ နဲ႕ မြန္ဂိုုလီးယား ရဲ႕ တူညီမူ ဆက္စပ္မူေတြကိုု ေဒၚေအာင္ဆန္းစုုၾကည္က ရိုုးရိုုးရွင္းရွင္း ျမင္ေပမဲ့လိုု႕၊  စီးပြား အခြင့္အလန္း လုုပ္ကိုုင္လိုုသူ တခ်ဳ႕ိကေတာ့ ၊ ဆန္းဆင္းျပားျပား ျမင္ခ်င္ ျမင္ၾကေပလိမ့္မည္။ Silk Road Management လိုု႕ ေခၚတဲ့ ရင္းနွီးျမဳပ္နွံမူလုုပ္ငန္း ရဲ႕ တည္ေထာင္သူ Alisher က ၊ Myanmar- Mongolia- Mozambique ဆိုုတဲ့ နိုုင္ငံ ၃ ခုု ရဲ႕ ထူးျခားခ်က္ တူညီမူေတြကိုု ဘံုုထုုတ္လိုု႕ M3 Fund ရယ္လိုု႕ ပင္ စီးပြား တီထြင္ ထားျပီးေလျပီ။  ဒီ M ေတြဟာ၊ ဆိုုရွယ္လစ္ စီးပြားေရးစနစ္ၾကီး ေအာက္မွာ ကာလရွည္ၾကာ ျငီးေငြ႕ေနခဲ့ ၾကျပီး ၊ တံခါးဖြင့္စီးပြားေရးကိုု ၊ စိတ္အားထက္သန္ ေျမစမ္း ခရမ္းပ်ိဳးကာစ မိုု႕၊  စြန္႕စားမူ မ်ားသလိုု၊ အျမတ္အစြန္းလည္း ျမင့္နိုုင္မယ္လိုု႕၊ တြက္ဆ ပံုုရသည္။ ျပီးေတာ့ ၊ တျခား စီးပြား ထုုပ္လုုပ္မူ၊  နည္းပညာ တတ္ကၽြမ္းက်င္မူ ဘာမွ မရွိခဲ့ ေလေတာ့၊ ေျမထဲမွာ ရွိေနတဲ့ သယံဇာတ ေတြကိုုသာ မွီခိုု ထုုတ္ယူ စားသံုုးၾကမည့္ ၊ အရိုုင္းဆန္တဲ့ ေစ်းကြက္ေတြကလည္း စိတ္လွဳပ္ရွားစရာ ေကာင္းေနေပလိမ့္မည္။  သယံဇာတက်ိန္စာ နဲ႕ အမ်ိဳးသားသယံဇာတအက်ိဳးစီးပြား ဆိုုတဲ့ အသံ ေတြေတာ့  ညံကာမွ ညံေရာ။

တကယ့္ တကယ္မွာ ၊ သယံဇာတက်ိန္စာ ဆိုုတာကိုု ၊ ျပည္သူလူထုုကသာ တိုုက္ရိုုက္ခံစား ရတာ ျဖစ္ျပီး ၊ သယံဇာတအက်ိဳးစီးပြား ဆိုုတာၾကေတာ့၊ အုုပ္ခ်ဳပ္သူ လူတစုုက ၊ အရင္ဆံုုး စံစားရဖိုု႕ ျဖစ္ေနသည္။ ျဖစ္သင့္သည္ကေတာ့ ၊ သယံဇာတ ထုုပ္ယူတဲ့ လုုပ္ငန္းၾကီး ေတြမွာ ၊ ျပည္သူရယ္..အစိုုးရရယ္..ကုုမၺဏီၾကီးေတြရယ္ သံုုးဦး သံုုးဖလွယ္ တိုုက္ဆိုုင္ ညိွနွိဳင္းယူရမည္ ။  သိုု႕ေပမဲ့ ၊ လက္ေတြ႕မွာေတာ့၊ ျပည္သူရဲ႕ အသံကိုု အစိုုးရက နားေထာင္ခ်င္မွ နားေထာင္သလိုု ၊ အစိုုးရ ရဲ႕ ေတာင္းဆိုုမူေတြကိုုလည္း ကုုမၼဏီၾကီးေတြက လိုုက္ေလ်ာနိုုင္မွ လိုုက္ေလ်ာေပလိမ့္မည္။ လူဦးေရ ၃ သန္းေလာက္သာ ရွိတဲ့ မြန္ဂိုုလီးယား လိုု ၊ ကုုန္းပိတ္နိုုင္ငံတခုု မွာ၊ ျပည္သူလူထုု ရဲ႕ အသံက မၾကားရသေလာက္ ရွိေပမဲ့ ၊ လူဦးေရ သန္း ၆၀ ေက်ာ္ရွိတဲ့ ျမန္မာနိုုင္ငံ မွာေတာ့ ၊ ျပည္သူလူထုု ရဲ႕ အသံက ၊ က်ယ္ေလာင္လွသည္။  မြန္ဂိုုလီးယား အစိုုးရက အသံမထြက္တဲ့ ျပည္သူကိုု နာမည္ခံျပီး အမ်ိဳးသားအက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ၊ ကုုမၺဏီၾကီးတခုု ကိုု ခ်ဳပ္ကိုုင္ဖိုု႕ ၾကိဳးစားေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ  ျမန္မာအစိုုးရ ကေတာ့ ဆူညံေနတဲ့ ျပည္သူ႕အသံကိုု မၾကားဟန္ျပဳ လိုု႕ ၊ ကုုမၺဏီၾကီးေတြ နဲ႕ လက္၀ါးခ်င္းရိုုက္ထားျပီးခဲ့ျပီ ။ ျဖစ္ခ်င္ေတာ့ ၊ အရင္အစိုုးရ လက္ထပ္က လုုပ္ခဲ့တာေတြ လိုု႕ အျပစ္တင္လႊဲခ် ဖိုု႕ကလည္း ၊ Oyu Tolgoi မိုုင္းၾကီးကိုု ၁၉ ၉ ၈ ခုုနွစ္ေလာက္ကတည္းက စျပီး ၊ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္သက္တမ္း နွစ္ဆက္၊  အခုုလက္ရွိ လည္း ဒုုတိယ သက္တမ္း ျဖစ္ေနတဲ့ သမၼတၾကီးကိုုယ္တိုုင္ ခ်ဳပ္ဆိုုခဲ့တာ ျဖစ္သလိုု ၊ လက္ပန္ေတာင္းေတာင္ၾကီး ကိုုလည္း ၊ အခုုလက္ရွိ သမၼတၾကီး ဦးသိန္းစိန္ ကိုုယ္တိုုင္ ၂၀၁၀ ခုုနွစ္ထဲက ပါ၀င္ လက္မွတ္ေရးထိုုးထားတာ ျဖစ္ေနျပန္ တယ္။

ဒီ့ထက္ပိုုျပီး စိတ္၀င္စားဖိုု႕ ေကာင္းတာက  ၊ ျမန္မာ နဲ႕ မြန္ဂိုုလီးယား ဆိုုတဲ့ M2 က မဟာဗ်ဴဟာေျမာက္ မဟာမိတ္ ျပဳျပီး၊ နိုုင္ငံျခားရင္းနွီးျမဳပ္နံမူေတြကိုု နိုုင္နိုုင္နင္းနင္း ထိမ္းခ်ဳပ္ဖိုု႕ ၾကိဳးစားမယ္ ဆိုုတဲ့ ေလလံုုးထြားမူ သတင္းေယာင္ တခုု ျဖစ္သည္။ အဲဒီလိုုသာဆိုုရင္ေတာ့ Resource Nationalism သည္ ဇာတ္လိုုက္ ကေန လူၾကမ္း ျဖစ္ခ်င္ ျဖစ္လာမည္။ နိုုင္ငံျခား ရင္းနွီးျမဳပ္နွံမူေတြ အတြက္ ၊ ၾကည္ၾကည္သာသာ မရွိလွတဲ့ အရိုုင္းေစ်းကြက္ မွာ ၊ ကုုမၺဏီၾကီးေတြက ၊ ဆုုပ္လည္းဆူး စားလည္းရူး .. ကုုပ္ကပ္ျပီး ရသေလာက္နဲ႕ ေက်နပ္ၾကရမည္လား ။ ျမန္မာျပည္က ၀မ္ေပါင္လိုု တရုုတ္အစိုုးရ ေပၚလစီနဲ႕  ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ ျပဳထားတဲ့ ကုုမၺဏီၾကီး မွာ ျပသာနာမရွိေပမဲ့ ၊ မြန္ဂိုုလီးယားက Rio Tinto လိုု အစုုရွယ္ယာရွင္ေတြ ရဲ႕ လိုုအင္ဆႏၵေပၚမွာ အေျချပဳ ထားတဲ့ အမ်ားပိုုင္ ေကာ္ပိုုေရးရွင္းၾကီးေတြ အေနနဲ႕ ေတာ့ ၊ မေထာင္းသာလွ ။

ေဒသခံ တိုုင္းရင္းသား ျပည္သူ ေတြ အတြက္ ကေတာ့ ၊ စီးပြားေရး စားက်က္ေျမအသစ္ ရွာေဖြမူ ေတြေအာက္မွာ ၊ CSR လိုုင္စင္ရ ကုုမၺဏီၾကီးေတြရဲ႕ တာ၀န္ယူမူေတြ ကိုု အသာထားလိုု႕ ၊ ကိုုယ့္တာ၀န္ကိုုယ္ အရင္ယူရင္း ကိုုယ့္စားက်က္ေျမ အေဟာင္းေတြ ေပ်ာက္ကြယ္မသြားဖိုု႕ ကိုု အစြမ္းကုုန္ ၾကိဳးစားေနၾကရေပသည္။

ေကသြယ္

ၾသဂတ္စ္ ၂၀၁၃

Weekly Eleven , No.47, Vol.8, September 02, 2013.

ဆက္စပ္ဖတ္ရန္ - ေတာင္ၾကီးကိုုတဲ့ ျဖိဳမယ့္ၾကံ 

◦

အမ်ိဳးသားသယံဇာတအက်ိဳးစီးပြား နဲ႕ M2